بخیه چیست؟
یکی از روش های پیشگیری از ورود عفونت به داخل بدن و کاهش خونریزی، استفاده از بخیه است. بخیه یکی از کهن ترین روش های پزشکی برای نگهداری بافت های بدن بعد از آسیب یا عمل جراحی است که توسط سوزن های استریل شده، دو طرف پوست یا بافت را به یکدیگر می چسباند.
آنچه در ادامه ی این مقاله می خوانید:
- روش های بخیه زدن
- وسایل و تجهیزات ست بخیه
- انواع نخ بخیه
- انواع سوزن بخیه
- قیچی نخ جراحی
- پنس سوزن گیر
- فورسپس استریل
- دسته ی بیستوری
- رسیور
- گالی پات
- چسب بخیه
- مراقبت از بخیه
- عوارض بخیه
برای مطالعه ی سایر مقالات در حوزه ی تجهیزات اتاق عمل، به قسمت مقالات در سایت مرکز علمی آموزشی و پژوهشی ایرانیان ملل مراجعه نمایید.
برای آشنایی با انواع تجهیزات بخیه زدن و نحوه ی مراقبت از آن، با مرکز ایرانیان ملل همرا باشید.
روش های بخیه زدن
- بخیه ی جدا یا شکسته: رایج ترین نوع بخیه، بخیه ی جدا است. روش انجام آن، در هر بار بخیه، گره زده و برش داده می شود.
- بخیه ی پیوسته: بخیه به صورت پیوسته توسط یک نخ بخیه انجام می گیرد و نیازی به قطع کردن ندارد.
- بخیه ی عمیق: بخیه ی عمیق، در عمق پوست استفاده می شود که می تواند به صورت جدا یا پیوسته زده شود.
- بخیه ی زیرجلدی: این نوع بخیه در درم یعنی لایه ی زیرین پوست (برای مطالعه ی مقاله ی لایه های پوست به سایت مراجعه فرمایید) به صورت بخیه های کوتاه و موازی با زخم زده می شود.
در نظر داشته باشید که انتخاب نوع روش بخیه، به عوامل مختلفی مثل، صلاحدید پزشک، نوع و چگونگی زخم، زمان ایجاد زخم و… بستگی دارد.
وسایل ست بخیه
- نخ بخیه
- سوزن
- قیچی نخ
- پنس سوزن گیر
- فورسپس استریل
- دسته بیستوری
- رسیور
- گالی پات
- چسب بخیه
نخ بخیه
انواع نخ بخیه:
- نخ های قابل جذب (غیرکشیدنی): این نخ ها از مواد طبیعی یا پلیمرهای مصنوعی ساخته می شوند. نخ های قابل جذب می توانند بعد از متلاشی شدن، توسط آنزیم های موجود در بافت های بدن جذب شوند، به همین دلیل نیازی به کشیدن ندارند. بخیه های جذبی معمولا پس از ۱ یا ۲ هفته جذب می شوند.
- نخ های غیرقابل جذب (کشیدنی): نخ های غیرقابل جذب یا دائمی در برابر نخ های قابل جذب قرار دارند، و تا زمانی که روند بهبودی کامل شود در جای خود باقی می مانند. در شرایطی از این نخ ها استفاده می شود که در صورت از بین رفتن نخ، پیوستگی بافت های بدن از بین برود. با توجه به نوع و محل زخم، نخ بخیه های غیرقابل جذب، پس از ۵ الی ۱۰ روز کشیده می شوند.
انواع جنس نخ بخیه:
- روده ی حیوانات (روده ی کوچک گاو یا گوسفند)
- الیاف طبیعی (مثل پنبه)
- الیاف مصنوعی (مثل نایلون)
ویژگی های نخ بخیه:
- نفوذ ناپذیری
- عدم ایجاد حساسیت بافتی
- قابلیت گره زدن
- قابلیت استریل کردن
- قابلیت جذب
- قابلیت انعطاف پذیری و استحکام
- نارسانای جریان الکتریکی
انواع سوزن بخیه
- سوزن بخیه مستقیم
- سوزن بخیه منحنی مرکب
- سوزن بخیه نیمه منحنی
- سوزن بخیه کانو
- سوزن بخیه دایره ای 1/4
- سوزن بخیه دایره ای 1/2
- سوزن بخیه دایره ای 8/5
قیچی نخ جراحی
قیچی جراحی در اشکال و ابعاد مختلف و با اهداف متفاوت طراحی شده اند. در مجموعه ی ست بخیه، یک قیچی راست برای بریدن نخ بخیه وجود دارد.
پنس سوزن گیر
این وسیله یکی از ابزارهای حیاتی و ضروری در ست های جراحی است.
پنس سوزن گیر، برای داخل کردن سوزن بخیه به بافت های بدن و گره زدن بخیه ها کاربرد دارد. این پنس ها دارای دهانه ی کوتاه و شیارهای عرضی هستند که به ثابت ماندن و عدم چرخیدن سوزن در حین بخیه زدن کمک می کند.
این پنس باید در شرایط کاملا استریل نگهداری شود. بعد از استفاده، باید با پارچه ای نرم که آغشته به محلول ضد عفونی کننده است، کاملا میان آج و دنده های پنس را تمیز و خشک کرد. پنس ها معمولا از جنس فولاد ضد زنگ ساخته می شوند تا استحکام بالا و قابلیت استریل شدن داشته باشند.
فورسپس
فورسپس یا انبر ابزاری است که دو طرف یک شیء را نگه می دارد و در بخیه زدن جهت نگه داشتن دو طرف زخم کاربرد دارد.
دسته ی بیستوری
تیغ بیستوری یا اسکالپل، نوعی تیغ بسیار برنده و تیز است که از الزامات هر عمل جراحی و ست بخیه است.
رسیور
رسیور ظرفی استیل است که وسایلی مانند پنس و قیچی در آن قرار داده می شود و لبه های برآمده ی آن، از افتادن وسایل روی زمین جلوگیری می کند. علاوه بر ضد زنگ بودن، رسیور مقاومت و استحکام بالایی دارد و همچنین در برابر حرارت نیز مقاومت دارد.
گالی پات
گالی پات ظرفی کوچک و گرد، از جنس استیل ضد زنگ است که در محیط های بیمارستانی کاربرد دارد. گالی پات در ست های پانسمان و بخیه برای نگهداری ابزار جراحی، محلول های ضدعفونی کننده و… استفاده می شود.
چسب بخیه
چسب بخیه یکی از روش های ترمیم پوست بعد از زخم های سطحی و بریدگی های جزئی است.
زمانی که بریدگی روی پوست از 5 میلی متر بیشتر نباشد، می توان از چسب بخیه استفاده کرد.
البته استفاده از چسب بخیه شرایط دیگری نیز دارد، شرایطی مثل:
- عدم رویش فولیکول های مو در محل زخم
- عدم تحرک زیاد ناحیه ی زخم (مثل مفاصل متحرک)
- عدم برخورد رطوبت و یا گرد و خاک شدید به محل زخم
مراقبت از بخیه
مراقبت از زخم بخیه، بهبودی سریعتر و دوری از عوارض را تضمین می کند. پس دانستن نکات مراقبتی و همچنین توجه به توصیه ی پزشک ضروری است.
- ۲۴ ساعت پس از دوخت بخیه، زخم را کاملا خشک نگه دارید تا دچار عفونت نشود.
- از دستکاری و کشیدن نخ بخیه اجتناب کنید.
- تعویض پانسمان و تمیز کردن محل بخیه را با دقت و در زمان مناسب انجام دهید.
- در صورت تجویز پزشک از آنتی بیوتیک استفاده کنید.
- استفاده از کرم ها و پمادهایی که پزشک تجویز کرده در بهبودی و کاهش جای زخم موثر است.
- محل بخیه را به آرامی 1 الی 2 بار در روز بشویید.
- برای شستشوی زخم از آب خنک و صابون استفاده کنید و به صورت مستقیم به بخیه ها دست نزنید.
- پس از شستشوی بخیه و زخم، با یک دستمال تمیز و نرم آن را خشک کنید.
- ﺑﺎﻧﺪ پانسمان را روی ﻣﺤﻞ زﺧﻢ ﮔﺮه ﻧﺰﻧﯿﺪ.
- توصیه می شود از آب و بتادین استفاده نکنید.
- از انجام ورزش هایی مانند شنا، بسکتبال یا هر فعالیتی که احتمال تماس با محل زخم وجود دارد، جدا پرهیز کنید.
- مراقب علائم عفونت بخیه ها باشید و هر نوع تورم، بوی بد محل بخیه، چرک یا خونریزی را فورا به پزشک اطلاع دهید.
- زخم را از نور مستقیم خورشید دور نگه دارید. این امر در کاهش و رفع جای زخم نیز موثر است.
- بعد از بخیه رژیم غذایی خاصی وجود ندارد اما برخی بخیه ها مثل بخیه های داخلی شکم، بهتر است در روزهای ابتدایی پس از بخیه زدن، مواد غذایی سبک مصرف کنید.
عوارض بخیه
بخیه یک روش درمانی و جلوگیری از ورود عفونت به داخل بافت های بدن است. اما گاهی اوقات ممکن است در اثر استریل نبودن تجهیزات بخیه زنی یا موارد دیگر، محل زخم متورم شده و عفونت کند.
در صورتی که بخیه روی مفاصل متحرک مثل زانو باشد یا زخم به صورت ناگهانی حرکت کند، بخیه باز می شود و احتمال ایجاد عفونت را به همراه می آورد.
