دیالیز چیست؟
کلیه یک عضو حیاتی در سیستم ادراری بدن است که به عنوان فیلتر برای خارج کردن مواد زائد و سموم از خون و تولید ادرار استفاده می شود.
کلیه در بدن وظایفی دارد:
- ساخت ادرار
- حفظ تعادل مواد معدنی و الکترولیت ها
- کنترل فشار خون
- کمک به ساخت گلبول های قرمز
- کمک به تقویت استخوان
- حفظ تعادل اسید و باز
اگر در عملکرد کلیه ها اختلال ایجاد شود، کمبودها و آسیب های جبران ناپذیری در بدن رخ می دهد. دیالیز راهی برای جبران این اختلالات و کمک به سیستم بدن است.
دیالیز کلیه، در واقع جایگزینی برای یک کلیه ی سالم است. در دیالیز خون بیمار، از طریق یک دستگاه با فیلترها و غشاهای خاص، مواد زائد، سموم و اضافه ی آب را از خون جدا می کند و سپس خون تصفیه شده به بدن بیمار باز گردانده می شود. بیماری کلیه، یک بیماری جدی است اما دیالیز می تواند سلامتی فرد را تا حد زیادی بهبود ببخشد.
دو روش برای انجام دیالیز وجود دارد، همودیالیز و دیالیز صفاقی.
انتخاب هر کدام از این روش ها به عواملی مانند وضعیت بیمار، در دسترس بودن روش ها، هزینه های آن و توصیه ی پزشک بستگی دارد.
در مقاله ی پرستاری از بیمار تحت دیالیز، تفاوت این دو روش دیالیز و همچنین مطالب مرتبط با دیالیز، به طور کامل بیان شده است.
برای مطالعه ی این مقاله و دست یابی به پاسخ سوالات خود، به سایت مرکز ایرانیان ملل مراجعه نمایید.
مواردی که در این مقاله مطالعه می کنید:
- مراحل انجام دیالیز
- مراقبت های بعد از دیالیز
- عوارض دیالیز
- دیالیز برای چه کسانی ضروری است؟
- دیالیز برای چه کسانی به صورت موقتی نیاز است؟
- دیالیز برای چه کسانی نامناسب است؟
مراحل انجام دیالیز
قبل از شروع دیالیز، مایع دیالیز باید به طور دقیق چک شود تا اطمینان حاصل شود که درست کار می کند.
مراحل انجام همودیالیز:
- اولین مرحله، وزن کردن بیمار قبل از دیالیز است، تا مقدار مواد زائدی را که در بدن آن ها جمع شده است، تشخیص دهند.
- مرحله ی دوم، دو سوزن به بین سرخرگ و سیاهرگ متصل می شود. یکی از این سوزن ها به لوله ی دستگاه وصل است.
- مرحله ی سوم: خون برای تصفیه وارد دستگاه می شود و بعد خون تصفیه شده از دستگاه به داخل بدن باز می گردد.
معمولا بیماران دیالیزی (همودیالیز یا دیالیز از طریق دستگاه) 3 بار در هفته باید این کار را انجام دهد و به مراکز دیالیز مراجعه کنند. این روش هر بار 3 الی 4 ساعت طول می کشد و در طی این مدت پرستاران موظف اند فشار خون بیمار را به طور منظم چک کنند.
مراحل انجام دیالیز صفاقی:
- یک برش در نزدیکی ناف، ایجاد می شود.
- لوله ای نازک به نام کانتر از طریق این برش وارد شکم (حفره صفاقی) می شود.
- مایعی مخصوص از راه کانتر، به فضای صفاقی پمپاژ می شود.
- مواد زائد و مایعات اضافی خون به مایع دیالیز صفاقی چسبیده و جذب می شود.
- در نهایت مایع مصرف شده با مایع تازه جایگزین می شود.
انجام این فرایند، حدود 30 تا 40 دقیقه زمان می برد و معمولا 4 بار در روز باید این عمل تکرار شود. (البته شرایط افراد متفاوت است و طبق نظر پزشک باید تعداد دفعات دیالیز صفاقی مشخص و انجام شود.)
مراقبت های بعد از دیالیز
- دریافت کافی ویتامین ها و مواد معدنی
- کمک به ناآرامی های روحی و اضطراب بیمار
- کنترل علائم فیزیکی و شرایط جسمی بیمار
- مصرف به موقع داروهای تجویز شده توسط پزشک
- نظافت محل کانتر به منظور جلوگیری از عفونت
عوارض دیالیز
دیالیز اگرچه راه درمان بیماری های کلیوی است اما عوارضی را نیز به همراه می آورد. عوارضی همچون:
- افزایش یا کاهش فشار خون (ناپایداری فشار خون)
- خشکی دهان و تشنگی بیش از حد
- تب و لرز
- تهوع و استفراغ
- افزایش پتاسیم در خون
- تغییرات روحی و روانی
- ایجاد مشکلات و اختلال در خواب
- افزایش اضطراب و استرس
- مشکلات تغذیه ای
- ضربان نامنظم قلب
- تضعیف استخوان ها
- گرفتگی عضلات و خارش پوست
- ضعف عمومی بدن (به دلیل کاهش انرژی بدن)
- عفونت (به دلیل ورود مداوم سوزن و لوله به بدن)
- خشکی پوست (به دلیل دفع مایعات اضافی در خون)
دیالیز برای چه کسانی ضروری است؟
دیالیز در درمان بیماران با مشکلات کلیوی کاربرد گسترده ای دارد. برخی از کاربردها:
- نارسایی کلیوی: افرادی که عملکرد کلیه هایشان کاهش یافته است، در این صورت دیالیز به کنترل عوارض نارسایی کلیوی و نشانه های کم کاری کلیه مانند اضافه وزن آب، اختلالات الکترولیتی، اسیدزی خونی و سموم در بدن کمک می کند.
- بیماری های کلیوی مزمن: برخی بیماری‌های مزمن مانند بیماری کلیوی پلی کیستیک، نفروزیسترونوفرونتروزیس، گلومرولونفریت و دیگر بیماری های مزمن کلیوی، به دیالیز نیاز دارند.
- افتادگی کلیه: افتادگی کلیه به حالتی گفته می شود که کلیه به طور کامل عمل نمی کند در این حالت دیالیز راه حل و درمان آن است.
- بیماری های خاص: از دیگر کاربردهای دیالیز در برخی بیماری های خاص مانند بیماری همولیتیک اورمیک، بیماری فابر و سندرم گوود‌پاستور است.
دیالیز برای چه کسانی به صورت موقتی نیاز است؟
- افرادی که مواد سمی یا داروی بیش از حد مصرف کرده باشند
- افرادی که به کلیه آن ها آسیب یا صدمه وارد شده باشد
- افرادی که به بیماری مزمن قلبی مبتلا باشند
- افرادی که بیماری کلیوی ناگهانی یا حاد داشته باشند
دیالیز برای چه کسانی نامناسب است؟
در برخی موارد افراد با مشکلات کلیوی، نه تنها راه درمان نیست بلکه ممکن است آسیب زننده باشد.
- افراد با بیماری های روانی جدی
- افراد با بیماری های ترمیم ناپذیر زیرا باعث کاهش عملکرد عضلات و سیستم ایمنی بدن می شود.
- افراد با بیماری های ترمیم ناپذیر سایر اعضای بدن مانند بیماری های قلبی و عروقی شدید یا بیماری ریوی پیشرفته
